Halina Poświatowska
“Śpiący jednorożec”
ponieważ jesteś piękny
dla ciebie jest moich kolan
miękkość
aksamit mojej sukni
podpełza
pod twój sen
ponad uśpionym
świecę
sierpniowym firmamentem
i gwiazdy oczu moich
spadają
w białą sierść
- Interpretacja dosłowna
Jest najbardziej niedorzeczna i najmniej prawdopodobna. Najbardziej dosłowna, a przez to najbardziej fantastyczna.
Dziewczyna zostaje namówiona przez kogoś do zwabienia jednorożca. Zakładam, że ponieważ wiersz zaczyna się “ponieważ jesteś piękny”, a nie “ponieważ zaciągnięto mnie do lasu siłą”, zgadza się dość chętnie. Kiedy jednak magiczna istota składa głowę na jej kolanach, dzieje się coś strasznego - i znów zakładam, że dziewica tego nie przewidziała, na co wskazuje jej późniejszy smutek (o wyrzutach sumienia nie ma mowy) - jednorożec zostaje zabity. I kiedy opada bezładnie na “aksamit sukni” i zapada w “sen” - wieczny - z oczu dziewczęcia płyną łzy - gwiazdy jej oczu - i skapują na jego białą sierść.
Do tej interpretacji nie pasuje tylko jeden fragment - dlaczego dziewczyna ma świecić ponad niebem? Oczywiście może chodzić o to, że jej dusza podąża za duszą jednorożca do nieba i świeci, bo jest nieskalana, ale moim zdaniem jest to jednak zbyt wydumane wytłumaczenie.
- Interpretacja interpretacji
Skoro pierwsza interpretacja jest dosłowna, to tak naprawdę nie może być interpretacją. Może więc ona sama wymaga interpretacji? Może śmierć jednorożca z winy kobiety jest metaforą symbolizującą zagrożenie, które niesie ze sobą miłość? Utratę wolności przez uwiedzionego mężczyznę? A może z zupełnie innej strony - jest ostrzeżeniem przed miłością, która jest powiązana z ogromnym cierpieniem? Może zamiast niewinnej dziewicy przedstawia kobietę jako podstępną, diabelską istotę, ściągającą zgubę na niewinnych mężczyzn?
Mówiąc szczerze, nie wydaje mi się prawdopodobne, by kobieta napisała wiersz, w którym przedstawia swoją płeć jako gorszą od płci męskiej, która, niezależnie od umiejscowienia fallusa, zdaje się potępiać kobiety za samo posiadanie ciała.
Wszystkie możliwości mają jednak wspólny rdzeń - jednorożec staje się symbolem mężczyzny.
- Dziewczyna pozostaje dziewczyną, a jednorożec to ideał mężczyzny
Czy rzeczywiście istnieje? A może jest tylko marzeniem, myślą?
Może mówiąca w wierszu dziewczyna wyobraża sobie ideał mężczyzny, może fantazjuje o uczuciach, które kiedyś wzbudzi w niej kochanek?
Biała sierść miałby w tym przypadku wskazać na zwierzę dlatego, że jest ono alegorią doskonałości. A te gwiazdy, które spadają? Czy nie mogą być to łzy - smutku, bo marzenie jest tylko marzeniem, lub radości - bo na pewno się spełni?
A może to po prostu Perseidy, mające spełniać sierpniowe życzenia?
W tym przypadku fragment o świeceniu da się trochę łatwiej wyjaśnić - bo kto z zakochanych nie doświadczył wrażenia, że dosłownie unosi się nad ziemią?
- Dziewczyna obcuje z mężczyzną (erotyk)
Jeżeli w końcu dojdzie do ich spotkania, może się zdarzyć, że wiersz przybierze erotyczny odcień; że niewinny gest ułożenia głowy na kolanach przemieni się w pełen napięcia dotyk, że suknia podpełznie, zsunie się z opętanego emocjami ciała. Uczucia wzniosą dusze ponad niebo, a ciała kochanków będą widoczne tylko dla gwiazd i ich własnych oczu.
- Dziewczyna obcuje z mężczyzną (wersja nieśmiała)
A jednak jednorożec jest najczęściej kojarzony z czystością i niewinnością, wydaje się więc niezwykłe, że odgrywa główną rolę w erotyku. Może powinien być raczej symbolem pewnej nieśmiałości?
Muszę przyznać, że pierwsza zwrotka od razu przywiodła mi na myśl fragment “Imienia Róży” Umberto Eco, w którym wiejska dziewczyna zmuszona do prostytucji z powodu głodu oddaje jedyne, co ma - siebie - chłopcu właśnie dlatego, że wydaje jej się piękny. Wydaje mi się, że jeśli dziewczyna z wiersza będzie trochę bardziej nieśmiała, ukrycie warstwy erotycznej pod warstwą miękkich, delikatnych słów nabierze sensu.
- Podmiot liryczny jest mężczyzną
Uznanie, że podmiot liryczny mógłby być mężczyzną, jest jedną z ciekawszych interpretacji, z którymi się spotkałam. A jednak, nawet jeżeli uzna się jednorożca za kolejnego mężczyznę (“jesteś piękny”, a nie “piękna”), nawet jeżeli uzna się, że “piękny” odnosi się do jednorożca - rodzaju męskiego - a nie znaczenia tego symbolu, nie tłumaczy to sukni. Dlaczego mężczyzna ma nosić suknię?
Jedyne, co przychodzi mi do głowy to to, że mężczyzna jest księdzem. Wciąż jednak ciężko jest mi wyobrazić sobie księdza w aksamitnej sutannie.
- Jednorożec jest kobietą
Może więc jednorożec jest kobietą, mało tego, może jest jednocześnie dziewczyną i jednorożcem? Warto zauważyć, że to zwierzę wiązano także z kobiecą łagodnością.
W tym wypadku pierwsze dwie, a nawet trzy zwrotki mogłyby dalej odnosić się do dziewicy, a ostatnia, jako kompletny zwrot akcji, mogłaby ukazać postać płaczącego zwierzęcia, którego czystość i niewinność - jeszcze jako czystość i niewinność dziewczęcia - zostały zbrukane przez mężczyznę, który okazał się piękny, i tylko piękny.
Jeżeli zaś już trzecia zwrotka miałaby odnosić się jednorożca, mogłaby sugerować, że zwierzę, jako białe i magiczne, świeci jaśniej niż gwiazdy, a więc słowo “ponad” nie odnosiłoby się do przestrzeni, tylko do prześcignięcia nieba pod tym względem.
- Jednorożec symbolizuje Jezusa
Ostatnie, doprawdy przedziwne wyjaśnienie zostawiłam na koniec. Czy jest możliwe, by jednorożec był Chrystusem, a scena zabicia jednorożca była alegorią jego poczęcia?
Byłaby to pewnie godna rozważenia interpretacja, gdyby nie aspekt erotyczny, którego przecież zabrakło przy poczęciu Jezusa.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz